روشن‌فکری و تلاش برای اصلاح شعور دینی در آسیای میانه

author

  • شیرزاد عبدالله‌زاده استادیار
Abstract:

جایگاه دین در جهان‌بینی معارف‌پروران تاجیک و تناسب افکار دینی و دنیایی در آثار آن‌ها و به‌طور کلی درک دیدگاه روشن‌فکران دربارۀ دین، موضوع بحث مقالۀ حاضر است. بدین منظور، نخست مفهوم روشن‌فکری براساس دیدگاه نظریه‌پردازان این حوزه تبیین شده و در ادامه خصوصیات این پدیده در دورۀ نو، چه در اروپا و چه شرق، مورد بررسی قرار گرفته است. طبق مطالعات انجام‌شده، هرچند عامل برانگیزندۀ معارف‌پروری انگیزه‌های خارجی بوده، خود معارف‌پروری در زمینۀ آرمانی و فرهنگیِ شرقی شکل یافته است. معارف‌پروری در آسیای میانه همچون دیگر کشورهای همسایه پیش از همه نتیجۀ عکس‌العمل درمقابل استعمار و احساس عقب‌ماندگی است؛ بنابراین، متفکران ترقی‌خواه این کشورها برای رهایی از این وضعیت درپی دستیابی به شهرت و عظمت ازدست‌رفتۀ خود از طریق تجدید شعور اسلامی برآمدند. در این مقاله نگارنده پس از بررسی وضعیت امارت بخارا در نیمۀ دوم عصر نوزده و تحلیل عقاید نظریه‌پردازان مختلف، به این نتیجه رسیده است که کاربست خرد در امور دینی یکی از شروط اساسی روشن‌فکران ترقی‌خواه برای تحقق اصلاحات و روشنگری بوده است. ایشان در ادامه با تبیین اهداف حرکت معارف‌پروری و اصلاح دینی در شرق، ضمن تأکید بر تفاوت موجود بین حرکت اصلاح‌طلبی و معارف‌پروری، تحولات در شعور دینی را یکی از ویژگی‌های مهم معارف‌پروری دانسته است. به باور نگارنده، یکی از مهم‌ترین خصوصیت ایدئولوژی اصلاحات که معارف‌پروران بدان گرویده‌اند، تفسیر و تأویل تازه‌ای از توحید و کلمۀ شهادت است. طبق این تفسیر، توحید بیشتر خصوصیت اجتماعی- سیاسی کسب کرده و به‌عنوان روند ایدئولوژی حرکت ملی- آزادی‌خواهی علیه رژیم‌های استبدادی بدل می‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

روشن فکری و تلاش برای اصلاح شعور دینی در آسیای میانه

جایگاه دین در جهان بینی معارف پروران تاجیک و تناسب افکار دینی و دنیایی در آثار آن ها و به طور کلی درک دیدگاه روشن فکران دربارۀ دین، موضوع بحث مقالۀ حاضر است. بدین منظور، نخست مفهوم روشن فکری براساس دیدگاه نظریه پردازان این حوزه تبیین شده و در ادامه خصوصیات این پدیده در دورۀ نو، چه در اروپا و چه شرق، مورد بررسی قرار گرفته است. طبق مطالعات انجام شده، هرچند عامل برانگیزندۀ معارف پروری انگیزه های خ...

full text

شعور شهروندی (6) شعور داوری دینی

 شعور شهروندی (6)   شعور داوری دینی       حجت الاسلام محمد سروش محلاتی 1   1- استاد حوزه علمیه قم و عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه     خلاصه   تبعیت از متخصص احکام دینی یعنی مجتهد، مانند مراجعه به هر متخصص دیگر، امری کاملاً عقلانی و منطقی است که تقلید نام نهاده شده است. آنچه در این میان مورد بحث است، قلمرو این تقلید و تبعیت می‌باشد. وقتی آن روش عقلانی و منطقی به درستی مورد تطبیق قرار گیرد...

full text

آسیای میانه؛ ایران و اسلام

مذهب و سیاست در جهان اسلام همسایة دیواربه‌دیوار یکدیگرند. تحولات کنونی منطقه نیز، خواه بهار عربی، بیداری اسلامی یا افراط‌گرایی مذهبی نامیده شود، تأکیدی بر این واقعیت است. اما باز گشت مذهب به سیاست چندان هم بی‌دغدغه نیست؛ ظاهراً، نیروی مذهب چهره‌ای ژانوسی دارد و هم‌زمان دو گرایش متخالف از خود نشان داده است: سازنده و مخرب، افراط‌گرایی مذهبی و اصلاح زندگی. پیدایی نظام جمهوری اسلامی ایران در سال 197...

full text

شعور شهروندی (۶) شعور داوری دینی

شعور شهروندی (6)   شعور داوری دینی       حجت الاسلام محمد سروش محلاتی 1   1- استاد حوزه علمیه قم و عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه     خلاصه   تبعیت از متخصص احکام دینی یعنی مجتهد، مانند مراجعه به هر متخصص دیگر، امری کاملاً عقلانی و منطقی است که تقلید نام نهاده شده است. آنچه در این میان مورد بحث است، قلمرو این تقلید و تبعیت می باشد. وقتی آن روش عقلانی و منطقی به درستی مورد تطبیق قرار گیرد،...

full text

جریان روشنفکری دینی و پارادایم اصلاح (ایران بعد از انقلاب اسلامی)

روشنفکری در ایران از ابتدا منسجم و یکدست متولد نشد بلکه نحله ها و طیف های مختلفی نمود داشت، اما در هر گروه یک گفتمان، از طنین بیشتری برخوردار بوده و گفتمان های دیگر را تحت شعاع قرار داده است. با پیروزی انقلاب اسلامی جریان روشنفکری در ایران شکل گرفت و بتدرسج به خود انسجام بخشید که به جریان روشنفکری دینی موسوم شد، هر چند طیف های مختلفی را در درونش جای داده بود. از چهره های شاخص این جریان که گفتما...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 9  issue 19

pages  81- 106

publication date 2008-06-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023